आज घटस्थापना अर्थात् जमरा राख्ने दिन। आजको दिनबाट विधिवत रुपमा दशैँ सुरु भएको मानिन्छ। आजको दिनबाट नवरात्रिको प्रारम्भ भएको पनि मानिन्छ।आजैको दिन विधिपूर्वक घट अर्थात् घडा स्थापना गरी त्यही घडामाथि शक्तिस्वरूपा दुर्गाको पूजा–आराधना गरिने भएकाले आजको दिनलाई घटस्थापना पनि भन्ने गरिएको हो । आज स्थापना गरिएको पूर्ण कलशको जलले अभिषेक गरी विजया दशमीका दिनमा दुर्गा देवीको प्रसाद ग्रहण गर्ने गरिन्छ ।

दशैंको पहिलो दिन घटस्थापनाको शुभ साइत आज बिहान ९ बजेर १३ मिनेटमा रहेको छ। चित्रा नक्षत्रको मालिक त्वष्टा अर्थात् विश्वकर्मा र वैधृति योगको मालिक अदिति अर्थात् देवताका आमा विशेष पूजासहित शान्ति गरेर आज घटस्थापना गर्ने गरिन्छ। चित्रा र वैधृति योग परेका वेला, त्वष्टा र अदितिसँगै रुद्र, सूर्य, सोम र मृत्युञ्जयको पनि विशेष पूजा गर्ने शास्त्रीय विधि रहिआएको छ ।आज सबैले आ-आफ्नो घरमा साइतको समयमा जमरा राख्ने गर्दछन्। आज घरको पूजा कक्ष वा घरभित्रको कुनै सफा ठाउँमा दियो,कलश र गणेश स्थापना गरेर जमरा राख्ने र नवरात्रिको अन्तिम दिन सम्म हरेक बिहान जमराको पुजा गर्ने गरिन्छ।

थोरै बालुवा मिसिएको माटोमा जौ छरेर त्यसमा उज्यालो नछिर्ने गरि उमारिन्छ र यसरी १० दिनसम्म अंकुराएको यिनै अन्नका अंकुरणहरुलाई दशैंको टिकाको दिनमा जमराको रुपमा प्रयोग गरिन्छ। त्यसो त पछिल्लो समय जमरा उमार्ने क्रममा जौ सँगै धान, मकै र गहुँको पनि प्रयोग गरिने गरेको पाइएको छ।

नवरात्रमा दुर्गा देवीका तीनवटा रूप महाकाली, महालक्ष्मी र महासरस्वतीको विधिपूर्वक आह्वान गरी पूजा–आराधना गरिन्छ । महाकाली शक्तिको प्रतीक, महालक्ष्मी धनधान्य र ऐश्वर्यको प्रतीक तथा महासरस्वतीलाई विद्या र बुद्धिको प्रतीकका रूपमा पुज्ने गरिन्छ।

आश्विन शुक्ल प्रतिपदादेखि पूर्णिमासम्मको १५ दिनलाई दुर्गा पक्ष भनिन्छ र चण्ड, मुण्ड, शुम्भ, निशुम्भ र रक्तवीजलगायतका राक्षसलाई बध गर्न दुर्गाले लिएका नौवटा रूपको दुर्गा पक्षका अवसरमा विशेष आराधना गर्ने गरिन्छ ।

दुर्गा पक्षको पहिलो दिन शैलपुत्री, दोस्रो दिन ब्रह्मचारिणी, तेस्रो दिन चन्द्रघण्टा, चौथो दिन कुष्माण्डा, पाँचौँ दिन स्कन्दमाता, छैटौँ दिन कात्यायनी, सातौँ दिन कालरात्रि, आठौँ दिन महागौरी र नवौँ दिन सिद्धिदात्री देवीको पूजा–आराधना गर्ने गरिन्छ । यिनै नौवटा दुर्गाका रूपलाई नवदुर्गा पनि भन्ने गरिन्छ । त्यसैले, दसैँलाई असत्यमाथि सत्य र आसुरी शक्तिमाथि दैवी शक्तिको विजयको प्रतीकका रूपमा मनाउने गरिन्छ ।

काठमाडौंको हनुमानढोका दरबारमा रहेको दसैँघरमा आजैदेखि वैदिक विधिअनुसार जमरा राखी शक्तिस्वरूपा दुर्गा देवीको पूजा आराधना गरिन्छा।सनातन वैदिक धर्मावलम्बी हिन्दुहरूको महान् पर्व, दसैँको टिकाको दिन शिरमा जमरा लगाउने संस्कृति दशैंको एउटा महत्वपूर्ण पाटो मानिन्छ।